Materia, innymi słowy substancja, jest jednym z fundamentów bytu, duch, czyli świadomość, są jej przeciwstawne. Pojmowanie podstaw materii jest nieco inne, w zależności od tego, czy postrzegane jest w kontekście idealizmu, czy materializmu.
Materia w filozofii
Słowo materia pochodzi od łacińskiego materia, co tłumaczy się jako „substancja”. Termin ten oznacza substancję fizyczną, czyli byt, wszystko, co jest obecne w świecie i istnieje w nim w bezpośrednim wcieleniu. Można powiedzieć, że w tradycyjnym sensie materia to wszystko, co można zobaczyć i dotknąć.
W filozofii rzeczywistość zwykle dzieli się na subiektywną i obiektywną. W materializmie rzeczywistość subiektywna to świadomość, a rzeczywistość obiektywna to materia. To materia (jak wszystko, co istnieje) determinuje świadomość, jest pierwotna, ponieważ istnieje niezależnie od świadomości czy ducha. Świadomość jest wytworem materii, opiera się na niej, ale bez niej nie może istnieć.
W idealizmie jest odwrotnie, świadomość jest obiektywną rzeczywistością, a materia jest subiektywna. Duch, czyli świadomość, jest pierwotny, to duch tworzy materię, a sama obiektywna rzeczywistość zależy od świadomości. Innymi słowy, wszystko, co istnieje, jest zdeterminowane przez ducha, świadomość lub myśli.
Główna różnica między idealizmem a materializmem tkwi właśnie w tym momencie. Bez zrozumienia tej różnicy dość trudno zrozumieć rolę materii jako podstawy bytu w rozumieniu filozoficznym. Czasami też materia oznacza wszystko, co istnieje, w pewnym sensie uogólniając zarówno ducha, jak i materię. To jest podstawowe pojęcie.
Historia rozumienia materii
Starożytni Grecy jako pierwsi wprowadzili pojęcie materii. Na przykład Demokryt i Leucyp stwierdzili, że cały świat składa się z cząstek (atomizm), a te cząstki to materia. Platon wprowadził pojęcie materii, aby przeciwstawić je światu idei. Arystoteles wierzył, że materia jest wieczna, istnieje obiektywnie i niezależnie od wszystkiego.
W średniowieczu rozwijała się głównie filozofia religijna, dlatego sprawę rozpatrywano z punktu widzenia korelacji z dogmatami religijnymi, w kontekście chrześcijaństwa.
Późniejsi filozofowie próbowali badać materię, podkreślając jej właściwości, np. Hobbes pisał, że substancja charakteryzuje się rozciągłością. Podzielił też materię na pierwotną i wtórną, a pierwszą materią jest na ogół wszystko, co wypełnia wszechświat, rodzaj wszechświata. A drugie to to, co jest dostępne do bezpośredniej percepcji.
Byli też tacy, którzy na ogół zaprzeczali materii. Należą do nich George Berkeley. Pisał, że percepcja materii opiera się tylko na fakcie, że subiektywny duch postrzega idee jako materialne. Materia, jak twierdził, w ogóle nie istnieje.
W okresie Oświecenia zaczęto patrzeć na materię z punktu widzenia niesamowitej różnorodności świata. Diderot pisał, że materia istnieje tylko w swojej różnorodności, gdyby jej nie było, nie byłoby materii.
Postęp nauki i badanie zjawisk, których nie można zobaczyć gołym okiem, popchnęły ludzi do idei triumfu idealizmu. Kant uporządkował to zamieszanie, rozróżniając materię logiczną i fizyczną. Jednocześnie był dualistą, to znaczy rozpoznawał jednocześnie istnienie materii i ducha.
