Mologa to lewy dopływ Wołgi, który wpada do zbiornika Rybinsk, a także miasto o tej samej nazwie o tragicznym losie. Pomimo tego, że dla wielu ta nazwa nic nie mówi, jej dawni mieszkańcy od 1960 roku spotykają się regularnie, aby uczcić pamięć ich zaginionego miasta.
Jeśli w poszukiwaniu znaczenia słowa „mologa” zajrzymy do dużej sowieckiej encyklopedii (TSB), wydanej przed 1978 r., będziemy mogli jedynie znaleźć informacje o rzece pod tą nazwą. Mologa jest lewym dopływem Wołgi, należy do systemu wodnego Tichvin, przepływa przez bagnistą równinę, mocno wijąc się i wpada do zbiornika Rybinsk. Nad rzeką znajdują się takie miasta jak Bezieck, Pestowo, Ustiużna. Informacje oczywiście są poprawne, ale niepełne, ponieważ wśród tych miast było jeszcze jedno - miasto powiatowe Mologa.
Mologa: jak to się wszystko zaczęło
Zwięzłość informacji encyklopedycznych jest zrozumiała. Do lat 80. XIX wieku informacje o Mologa były surowo zabronione. Mimo to miasto było, a pierwsze wzmianki o nim kronikarskie pochodzą z 1149 roku, kiedy to książę kijowski Izyaslav Mstislavich spalił wszystkie wsie wzdłuż Wołgi aż do Mołogi. Jest mało prawdopodobne, aby Mologa była wówczas uważana za miasto, ale zgodnie z założeniem naukowców, na początku XIV wieku, po śmierci księcia Dawida z Jarosławia, dziedzictwo nad rzeką Mologą trafiło do jego syna Michaiła. Na dowód błogosławieństwa ojca Michaił miał przy sobie ikonę Matki Bożej Tichwińskiej, która stała się Sanktuarium klasztoru Mologa Atanasievsky.
Położenie Mołogi było najlepsze jako wodny szlak komunikacyjny i aż do XVI wieku miasto było zaliczane do znaczących centrów handlowych o znaczeniu lokalnym i odbywało się tam kilka jarmarków. Handel osłabł nieco po tym, jak szlaki handlowe zostały zmuszone do przesunięcia z powodu początku wypłycenia Wołgi. Jednak do końca XVII wieku Mologa była wymieniana jako osada pałacowa, a jej rybacy co roku musieli dostarczać na dwór królewski pewną ilość jesiotra i sterleta. O rozwoju osady świadczą dane, że w latach 1676–1682 liczba gospodarstw domowych wzrosła ze 125 do 1281. W kolejnych latach dobrobyt miast systemu wodociągowego Tichwin ułatwiły ulepszenia Piotra I, ponieważ widziałem w nim główną arterię łączącą Wołgę z Bałtykiem…
W 1777 roku Mologa otrzymała status miasta powiatowego. Pod koniec XIX wieku liczyła ponad 7 tys. mieszkańców, działały 3 jarmarki, 3 biblioteki, 9 placówek oświatowych, kilka fabryk (cegła, klej, mielenie kości, gorzelnia). Mieszkańcy najczęściej znajdowali zatrudnienie na miejscu, bez wychodzenia do pracy. Była możliwość uprawiania rolnictwa, rybołówstwa i rzemiosła.
Wykonaj, bez litości
W losach powiatowego miasta Mologa nie wszystko szło gładko. Tak więc w 1864 roku wybuchł straszny pożar, w wyniku którego spłonęła największa część miasta. Konsekwencje pożaru zostały wyeliminowane dopiero po 20 latach. Jednak wielu badaczy badających ten obszar zauważa, że dzięki suchemu, zdrowemu klimatowi Mologu przeszło liczne epidemie dżumy i cholery. 6 lekarzy skutecznie poradziło sobie z drobnymi chorobami, 3 położne „przyszły” im z pomocą. Praca instytucji charytatywnych była w mieście dobrze zorganizowana, więc spotkanie żebraka na ulicy było prawie niemożliwe.
Ustanowienie władzy radzieckiej w Mołodze, choć spotkało się z oporem, przeszło bez większego rozlewu krwi. Od 1929 do 1940 r. miasto było centrum dzielnicy o tej samej nazwie, tak naprawdę w ostatnim terminie zakończyła się historia osady. Jeśli Mologa nie została zniszczona przez książęce konflikty domowe, pożar, zarazę i brak żywności w 1918 roku, to zrobił to rząd, podejmując śmiertelną decyzję o zalaniu miasta.
Wszystko zaczęło się w 1935 roku dekretem o budowie hydroelektrowni Rybinsk i Uglich. Początkowo projekt zakładał wysokość lustra wody nad poziomem morza 98 m. To na tym poziomie znajduje się Mologa. W celu zwiększenia mocy elektrowni wodnej Rybinsk po 2 latach podjęto decyzję o podniesieniu tego poziomu do poziomu 103 metrów, co podwoiło ilość zalanych terenów. Pod wodę poszły 663 wsie, miasto Mologa, 140 kościołów i 3 klasztory. Przesiedlenie, które zaplanowano na 2 miesiące, trwało 4 lata. W 1940 roku miasto zostało ostatecznie zalane wodami zbiornika Rybinsk, ale do tej pory raz na 2 lata, gdy poziom wody opada, Mologa wychodzi na powierzchnię, niczym niemy wyrzut za bezsensowne niszczenie miast.
Dziś Mologa nazywana jest albo rosyjską Atlantydą, albo zatopionym miastem, albo miastem duchów, ale najgorsze jest to, że nie wszyscy mieszkańcy opuścili swoje domy. Niektórzy odmówili, schodząc na dno wraz z miastem. Wypaczono także zabytki kultury antycznej i losów ludzkich. Z popularnej inicjatywy powstało dziś muzeum Mołogi, a wśród naukowców nie ustają spory o możliwość osuszenia zbiornika i ożywienia zalanego miejsca.
