Sufizm, pustelnictwo, ślub celibatu i wyrzeczenie się własności – to wizytówka derwisza. Wędrujący żebrak derwisz lub mieszkający w klasztorze nie ma prawa prosić o jałmużnę, musi być całkowicie posłuszny nauczycielowi i szukać duchowej doskonałości sercem, a nie umysłem.
Derwisz jest jednocześnie muzułmańskim prototypem mnicha i wędrownego żebraka oraz fakirem, lekarzem, wróżbitą dla najbiedniejszych warstw ludności krajów wyznających islam. Różnorodność esencji derwiszów ewoluowała na przestrzeni wieków, począwszy od około VIII wieku. Derwisze żyją i nadal poszukują duchowej doskonałości w Pakistanie, Indiach, Iranie, niektórych krajach Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Północnej.
Tacy różni derwisze
Derwisze wędrują i mieszkają w klasztorach (teki, khanaka). W każdym razie derwisze nie powinni mieć własności, są zobowiązani do pełnego posłuszeństwa nauczycielowi (szejkowi) i, najlepiej, do przestrzegania ślubu celibatu. Są jednak derwisze, którzy mają własny zawód lub stanowisko, swoje domy i rodziny i mieszkają poza murami klasztoru. W tym przypadku powinni być hojni, gościnni, gotowi rozstać się z własnością, ponieważ wszystko należy do Allaha. Mają za zadanie odprawiać w określonych godzinach specjalne modlitwy bractwa oraz odwiedzać klasztor 2-3 razy w tygodniu oraz w święta.
Istota wiary religijnej derwiszów
Derwiszów łączy pragnienie życia pustelniczego i sufizm - jeden z głównych kierunków filozofii muzułmańskiej. Główną ideą tego ostatniego jest indywidualne osiągnięcie połączenia z Bogiem, oczyszczenie serca ze wszystkiego oprócz Boga. Drogi do doskonałości duchowej można wyrazić w cichej, pogłębionej kontemplacji, w głośnej modlitwie ogólnej, z akompaniamentem śpiewu, w rytuale, o wydźwięku religijnym, tańcach do muzyki. Mistyczna ekstaza płynąca z czystego serca pomaga bardziej niż próby intelektualnego zrozumienia nauk.
Derwisze zamówienia
Istnieje ponad 70 znanych zakonów derwiszów, założonych przez wybitnych starszych, czyli szejków. Najstarszym z nich jest zakon Elvani, założony przez szejka Elvana (zmarł w Dżuddzie w 766). Inne starożytne zakony to Edgemites, Bektashi i Sakati. Istnieją również sekty odbiegające od podstawowych praw islamu, tzw. wolny (asad) lub bezprawny (bicher). Pobożni muzułmanie przynoszą do klasztoru bogate dary lub datki związane z tym czy innym zakonem. Derwisze muszą jednak zadbać o własny strój. Kolor ubrań wybierany jest czarny lub ciemnozielony; szejkowie mają kolor biały i zielony. Głowa derwisza pokryta jest turbanem o różnych kształtach.
Tańczący derwisze
Na terenie dawnego Imperium Osmańskiego istniało wiele zakonów derwiszów. W 1925 roku, podczas przejścia Turcji do republikańskiego systemu rządów, derwisze i ich zakony zostały zakazane. Od połowy lat 50. XX wieku stosunek państwa do derwiszów złagodniał. Niektóre zakony derwiszów wkroczyły we współczesne życie w Turcji i stały się atrakcją turystyczną. Na przykład tańczący derwisze zakonu Mevlevi w Konyi, 200 km na południe od Ankary. Dwa razy w roku ich uroczystościom towarzyszy ekscytujący wirujący taniec o głębokim, mistycznym znaczeniu.
