Przez długi czas ludzkość wahała się: czy Ziemia jest płytą na trzech wielorybach, czy też, według opinii postępowych umysłów tamtej epoki, ma kształt kuli? Ale już w III wieku p.n.e., po dowodach Arystotelesa i Eratostenesa, zniknęły wszelkie wątpliwości co do trójwymiarowości planety.
Praglobus Crateta
Pierwszym, który próbował stworzyć trójwymiarowy model Ziemi, był starożytny grecki filozof Cratet Mullsky. W 150 rpne przedstawił społeczeństwu swoją wizję porządku świata: na jego kuli ziemskiej dwa oceany dzieliły sferę ziemską wzdłuż i w poprzek równika, obmywając brzegi czterech kontynentów.
Kula ziemska nie przetrwała do dziś, ale hipoteza Crateta była jedną z najbardziej miarodajnych przez bardzo długi czas – ponad tysiąc lat, aż badania naukowców i doświadczenia podróżników sprawiły, że kartografowie zrozumieli, że świat nie wygląda tak schematyczny. Jaśniejsze wyobrażenia o granicach kontynentów, biegunów, stref klimatycznych doprowadziły do powstania nowego modelu Ziemi.
„Ziemskie jabłko”
Martin Beheim był wybitnym naukowcem w czternastowiecznych Niemczech. Swoją wiedzę o świecie czerpał od wielkich astronomów swoich czasów oraz z długich wypraw morskich. Tak więc w 1484 roku wraz z zespołem portugalskich marynarzy wziął udział w podróży, która otworzyła na świat ziemie Afryki Zachodniej. Następnie Beheim otrzymał stanowisko nadwornego kartografa i astronoma w Lizbonie i to do niego, przed swoim głównym odkryciem w życiu, przybył po radę Krzysztof Kolumb.
W 1490 r. w swojej rodzinnej Norymberdze naukowiec spotkał się z namiętnym miłośnikiem podróży i geografii, Georgiem Holzschuerem, członkiem lokalnej rady miejskiej. Zainspirowany opowieściami Beheima o afrykańskiej ekspedycji urzędnik przekonał go do stworzenia globu, na którym miałaby się wyświetlić cała wiedza współczesnej kartografii.
Praca nad półmetrowym „Ziemskim jabłkiem”, jak to nazwał naukowiec, ciągnęła się przez cztery długie lata. Gliniana kula pokryta pergaminem została namalowana przez miejscowego artystę z map dostarczonych mu przez Beheima. Oprócz granic państw i mórz na kulę ziemską naniesiono rysunki herbów, flag, a nawet wizerunki afrykańskich aborygenów, egzotycznych dla Europejczyka. Dla wygody żeglarzy i podróżników przedstawiono elementy rozgwieżdżonego nieba, południki, równik, biegun południowy i północny.
Nie trzeba oceniać dokładności tego globu – w dużej mierze opierał się na starożytnej greckiej wiedzy o świecie, dlatego położenie na nim obiektów lądowych jest bardzo przybliżone. Ponadto, jak na ironię, do czasu powstania tego modelu, przyjaciel Beheima, Kolumb, nie wrócił jeszcze ze swojej zachodniej wyprawy, więc ze wszystkich istniejących kontynentów na kuli ziemskiej wyznaczono tylko Eurazję i Afrykę.
Niemniej jednak „Ziemskie Jabłko” to wyjątkowy eksponat, który zainteresuje zarówno historyków, jak i geografów, a także każdego, kto jest zainteresowany poznaniem średniowiecznej nauki. Do dziś Beheim Globe jest główną atrakcją Norymberskiego Niemieckiego Muzeum Narodowego.
