Socjalizacja to proces wchodzenia człowieka w środowisko społeczne poprzez akceptację przez jednostkę norm i tradycji rozpowszechnionych w jego środowisku. Jako proces społeczno-kulturowy, socjalizacja opiera się na zdolności osoby do przyswajania warunków kulturowych swojego środowiska społecznego przez całe życie, a także do realizacji w społeczeństwie poprzez zachowanie tych warunków kulturowych lub ich zmianę.
Pojęcie i struktura socjalizacji
Socjalizacja jest konieczna, aby jednostka mogła w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa. Przyswojenie norm interakcji społecznych, cech codziennych zachowań, ideologii, mentalności, wartości moralnych i dziedzictwa kulturowego determinuje zaangażowanie osoby w procesy społeczne i dalsze kształtowanie się jednostki w społeczeństwie.
Wyróżnia się etapy procesu socjalizacji:
- adaptacja - przyswajanie doświadczeń zgromadzonych przez społeczeństwo, naśladownictwo;
- identyfikacja - chęć jednostki do samostanowienia, wyróżnienia się;
- integracja - kształtowanie się jednostki jako uczestnika procesów społecznych;
- etap aktywności zawodowej – wdrażanie nabytej wiedzy i umiejętności, wpływ na otoczenie społeczne;
- etap aktywności po pracy - przekazywanie doświadczeń społecznych przedstawicielom następnego pokolenia.
Cechy socjalizacji jako procesu społeczno-kulturowego
Zaangażowanie człowieka w życie społeczne następuje poprzez asymilację norm, wartości i tradycji przyjętych w społeczeństwie, tj. poprzez kulturę. Socjalizacja kształtuje osobowość jako uczestnika społeczeństwa, w tym jako nośnik kultury i czynnik jej rozwoju.
Proces społeczno-kulturowy charakteryzuje się połączeniem takich zjawisk, jak chęć zachowania doświadczenia kulturowego i chęć zmiany tego doświadczenia. Socjalizacja jako proces społeczno-kulturowy może odbywać się zarówno w kluczu ciążenia jednostki ku tradycyjnym wartościom kulturowym, jak i w kluczu pragnienia innowacji, modernizacji i postępowych form kulturowych.
Popracowy etap socjalizacji, czyli wzbogacenie nowego pokolenia o nagromadzone doświadczenie kulturowe, jest jedną z funkcji procesu społeczno-kulturowego. Zjawisko to pozwala grupie społecznej zachować swoją tożsamość, chronić swoje tradycje przed procesami globalizacji.
Roboczy etap socjalizacji – wpływ jednostki na procesy społeczne – pozwala zaistnieć procesowi społeczno-kulturowemu w postaci dążenia kultury społeczeństwa do samorozwoju i innowacji. Dynamikę takiego procesu społeczno-kulturowego zapewniają następujące ścieżki zmiany kulturowej:
- wdrażanie nowych pomysłów, rozwój innowacji, samodzielne tworzenie nowych form kultury przez społeczeństwo;
- zapożyczanie doświadczeń z innych grup społecznych;
- dyfuzja - rozprzestrzenianie się i przenikanie wartości kulturowych i tradycji.
