Odkąd człowiek odkrył liczenie dla siebie, liczby towarzyszyły mu przez całe życie. W nieskończonej serii liczb wyróżniono te, które miały szczególne znaczenie i stały się podstawą systemu liczbowego.
Szczególnie znaczącym liczbom ludzie nadawali specjalne imiona. Na przykład liczba 10 000 w Rosji została oznaczona słowem "ciemność", a milion - "wielka ciemność", 100 000 - "legion", a 100 milionów - "pokład". Wszystkie te stare terminy już dawno wyszły z użycia, ale słowo „tuzin” jest nadal zachowane w języku rosyjskim.
Znaczenie i pochodzenie terminu
Termin „tuzin” odpowiada liczbie 12. Przyjęło się uważać dziesiątki kawałek po kawałku dowolnych jednorodnych przedmiotów.
Słowo to pojawiło się w języku rosyjskim stosunkowo późno, w dokumentach historycznych występuje dopiero w 1720 roku. To była epoka Piotra I, kiedy Rosja zapożyczyła wiele z krajów zachodnich, w tym słowa - to nie przypadek, że to słowo było pierwotnie używane w marynarce wojennej, tym „pomysłem” reformatora cara.
Rosyjskie słowo „tuzin” jest zmodyfikowanym francuskim „douzaine”, co oznacza „12”. Z kolei cyfra francuska pochodzi od łacińskiego słowa o tym samym znaczeniu „duodecim”. Być może pochodzenie tego słowa ułatwiło współbrzmienie cyfry francuskiej z rosyjskim słowem „mocny”, co oznacza „silny, wyróżniający się silną konstytucją”.
Jednak tak późne pojawienie się terminu „tuzin” nie oznacza, że wcześniej w Rosji przedmioty nie były liczone w 12 sztukach. Na Rusi Piotrowej liczba 12 była oznaczana rosyjskim słowem „bortische”.
Cechy liczby 12
Powstaje pytanie, dlaczego liczba 12 jest tak honorowana, dlaczego wymyślono dla niej specjalne oznaczenie. Natomiast szczególny stosunek do liczby 10 nie jest zaskakujący: najstarszym „instrumentem liczenia” były palce (wciąż są one używane w tym charakterze przez dzieci), a osoba ma 10 palców, więc ta liczba stała się podstawą system liczenia.
Ale był też inny system liczbowy - dwunastkowy. Był używany w szczególności w starożytnym Sumerze. To z tej cywilizacji współczesna ludzkość „odziedziczyła” podział dnia na 24 godziny, rok na 12 miesięcy, okrąg 360 stopni i 12 znaków zodiaku. Istnieją różne hipotezy dotyczące genezy takiego systemu. Mieszkańcy starożytnego Sumeru mogli liczyć nie palcami, ale palcami, z wyłączeniem kciuka, lub stawami ręki (bark, łokieć, nadgarstek, trzy stawy środkowego palca, okazuje się, że 12 na dwóch rękach).
System dwunastkowy nie został również zapomniany w cywilizacji europejskiej. Na przykład oparto na nim angielski system miar: cal to 1/12 stopy, grosz to 1/12 szylinga. Król szwedzki Karol XII zamierzał wprowadzić system liczenia dwunastkowego, podobny projekt rozważano podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
We współczesnym świecie niektóre przedmioty liczone są również na 12. Kilkadziesiąt lub pół tuzina służy do pakowania butelek i puszek po piwie, a w Anglii i Stanach Zjednoczonych jajek. Zestawy meblowe i usługi z reguły przeznaczone są dla 6 lub 12 osób.
Przed wprowadzeniem systemu metrycznego za obrzydliwe uważano drobne wyroby pasmanteryjne lub artykuły papiernicze, takie jak guziki czy ołówki. To słowo oznaczało kilkanaście tuzinów – 144. Była też większa miara liczenia – dozand, czyli masa równa kilkunastu brutto – 1728.
