Termin „wody neutralne” odnosi się do zbiorników wodnych znajdujących się poza granicami państw. Mogą to być oceany, morza, rzeki, jeziora, wody podziemne, a nawet bagna.
Morza i oceany poza terytorium krajów nazywane są również „otwartym morzem”. Statki, które pływają po wodach neutralnych, podlegają prawu kraju, którego flaga jest na nich zainstalowana. Jeżeli statek jest zaangażowany w działalność przestępczą, taką jak piractwo, każdy kraj może interweniować i sprawować jurysdykcję.
Skąd wzięła się koncepcja „wód neutralnych”?
Z prawnego punktu widzenia pojęcie „wód neutralnych” zawdzięcza swoje pojawienie się holenderskiemu prawnikowi Grotiusowi. W 1609 jego praca została opublikowana pod tytułem „Wolne morze”. Kiedy na początku XVII wieku kilka krajów, w tym Portugalia i Hiszpania, zaczęło przejmować całkowitą kontrolę nad wszystkimi morzami i oceanami, Holendrzy zbuntowali się, ponieważ odcięłoby im to możliwość handlu z wieloma zagranicznymi portami.
Grotius, pionier prawa międzynarodowego, bronił prawa do żeglugi na pełnym morzu. Twierdził, że terytorium mórz jest wolne dla wszystkich, a statki mogą swobodnie pływać z jednego portu do drugiego.
W swoich wypowiedziach Grotius odwoływał się do rzymskiego prawa i zwyczajów żeglugi morskiej w Azji i Afryce.
Granice pełnego morza
Pomysł, że swoboda poruszania się po morzach powinna rozciągać się na wybrzeże, nigdy się nie spełnił. Wiele kontrowersji wzbudziło pytanie, jak daleko powinny sięgać wody śródlądowe. Niebezpieczeństwo przemytu i ataków militarnych skłoniło kraje graniczące z morzami i oceanami do żądania prawa do wód położonych na ich brzegach.
Na początku XVIII wieku wody wewnętrzne kraju uważano za odległość równą trzech mil. To była odległość kuli armatniej.
W 1982 r. przyjęto Konwencję ONZ o prawie morza – dokument potwierdzający obecny stan rzeczy. Zgodnie z tą konwencją każdy kraj sam określa szerokość wód śródlądowych. Większość krajów rozszerzyła to terytorium do 12 mil (22,2 km). Zwykle nazywana jest „strefą przyległą”. Około 30 stanów zachowało tę samą szerokość 3 mil.
Konwencja przewiduje również możliwość prawa do wyłącznej strefy ekonomicznej. Jest to 200-milowy (370,4 km) obszar morski, na którym państwo nadbrzeżne może prowadzić poszukiwania i mieć dostęp do korzystania z zasobów morskich. Jednocześnie statki innych państw mogą swobodnie pływać na takim terytorium. Nie wszystkie kraje roszczą sobie prawa do wyłącznej strefy ekonomicznej.
Istnieje również koncepcja „strefy ciągłej”. Jego szerokość wynosi 24 mile (44,4 km). W obrębie tej strefy państwo ma prawo zatrzymać statek i zorganizować inspekcję, a także sprawować jurysdykcję w razie konieczności, czyli w przypadku naruszenia prawa tego państwa. Zbiorniki wodne, które znajdują się poza wszystkimi wyżej wymienionymi granicami, są uważane za „morze otwarte”. Nazywa się je również „wodami neutralnymi”.
