Kompas jest zaskakująco starożytnym wynalazkiem, pomimo względnej złożoności jego konstrukcji. Przypuszczalnie mechanizm ten powstał po raz pierwszy w starożytnych Chinach w III wieku p.n.e. Później został pożyczony przez Arabów, dzięki którym to urządzenie trafiło do Europy.
Historia kompasu w starożytnych Chinach
W III wieku p.n.e. w starożytnym chińskim traktacie filozof Hen Fei-tzu opisał urządzenie urządzenia sonanowego, co tłumaczy się jako „zarządzający południem”. Była to mała łyżeczka wykonana z magnetytu z dość masywną wypukłą częścią, wypolerowaną do połysku i cienką rączką. Łyżkę postawiono na miedzianej płytce, również dobrze wypolerowanej, aby nie było tarcia. W tym samym czasie rączka nie powinna dotykać płyty, pozostawała w powietrzu. Na talerz nałożono znaki punktów kardynalnych, które w starożytnych Chinach kojarzyły się ze znakami zodiaku. Wypukła część łyżki łatwo obracała się na talerzu, jeśli ją lekko popchniesz. A łodyga w tym przypadku zawsze wskazywała na południe.
Naukowcy uważają, że kształt strzały magnesu - łyżki - nie został wybrany przypadkowo, symbolizował Wielki Wóz lub "Niebiańskie Wiadro", jak starożytni Chińczycy nazywali tę konstelację. To urządzenie nie działało zbyt dobrze, ponieważ nie można było wypolerować talerza i łyżki do idealnego stanu, a tarcie powodowało błędy. Ponadto trudno było go wytworzyć, ponieważ magnetyt jest trudny w obróbce, jest bardzo delikatnym materiałem.
W XI wieku w Chinach powstało kilka wersji kompasu: pływająca w postaci żelaznej ryby w naczyniu z wodą, namagnesowana igła na szpilce do włosów i inne.
Dalsza historia kompasu
W XII wieku Arabowie pożyczyli chiński pływający kompas, choć niektórzy badacze są skłonni wierzyć, że to Arabowie byli autorami tego wynalazku. W XIII wieku kompas dotarł do Europy: najpierw do Włoch, po czym pojawił się wśród Hiszpanów, Portugalczyków, Francuzów - tych narodów, które wyróżniały się rozwiniętą nawigacją. Ten średniowieczny kompas wyglądał jak igła magnetyczna przymocowana do korka i zanurzona w wodzie.
W XIV wieku włoski wynalazca Joya stworzył dokładniejszy projekt kompasu: strzała została umieszczona na szpilce w pozycji pionowej, przymocowano do niej cewkę z szesnastoma punktami. W XVII wieku liczba punktów wzrosła i aby kołysanie na statku nie wpłynęło na dokładność kompasu, zainstalowano gimbal.
Kompas okazał się jedynym urządzeniem nawigacyjnym, które pozwalało europejskim marynarzom poruszać się po pełnym morzu i wyruszać w dalekie podróże. To był impuls do wielkich odkryć geograficznych. To urządzenie odegrało również rolę w rozwoju idei pola magnetycznego, jego związku z elektrycznością, co doprowadziło do powstania współczesnej fizyki.
Później pojawiły się nowe rodzaje kompasu - elektromagnetyczny, żyrokompas, elektroniczny.
