Neoklasycyzm to termin oznaczający nurty w architekturze, sztukach plastycznych, muzyce ostatniej tercji XIX i pierwszej ćwierci XX wieku, które charakteryzują się odwołaniem do tradycyjnego klasycznego dziedzictwa minionych epok.
Neoklasycyzm w architekturze
Najbardziej rozpowszechnione nurty neoklasyczne występują w architekturze. Pod koniec XIX wieku w architekturze ukształtował się eklektyczny styl „nowoczesny”, który miał nadmierną dekoracyjność, która dość szybko przestała zaspokajać potrzeby architektury racjonalnej. Jako antyteza nowoczesności w wielu krajach, m.in. w Rosji, pojawił się nowy styl, oparty na wartościach klasycznych, ale zawierający wypracowane przez nowoczesność techniki konstrukcyjne, zwany neoklasycyzmem.
Nowy styl ożywił tradycje architektury klasycystycznej, wpłynął na słownik nowoczesności i zepchnął ją na dalszy plan. Neoklasycyzm w architekturze był szczególnie często wykorzystywany przy budowie obiektów użyteczności publicznej: dworców, muzeów, stacji metra itp. Charakterystycznymi cechami neoklasycyzmu architektonicznego są monumentalność, właściwe proporcje i przepych.
Sztuka
W sztukach wizualnych neoklasycyzm upowszechnił się pod koniec XIX wieku jako alternatywa dla impresjonizmu. Pierwszymi „neoidealistami” promującymi monumentalność i klarowność plastyczną sztuki klasycznej byli niemieccy malarze i rzeźbiarze. Neoklasycyzm w malarstwie i rzeźbie łączył zasady sztuki antycznej i klasycyzmu z późnymi tendencjami akademickimi, często bardzo blisko związanymi ze stylistycznymi rozwiązaniami nowoczesności.
Żywymi przykładami neoklasycyzmu lub wykorzystania jego elementów w sztukach wizualnych są prace malarzy: Pietrowa-Wodkina, Sierowa, Denisa, Baksta, Jakowlewa, rzeźbiarzy: Merkurowa, Mesztrowicza, Konenkowa, Maillola, Bourdelle, Vigelanda. Podobnie jak w architekturze, oficjalna sztuka reżimów faszystowskich jest charakterystycznym przykładem wykorzystania arsenału artystycznych środków neoklasycyzmu w sztukach wizualnych.
Neoklasycyzm w muzyce
W muzyce neoklasycyzm odnosi się do kierunku akademickiego, który powstał jako bezpośredni sprzeciw wobec muzycznego stylu impresjonizmu, który osiągnął największy rozwój w latach 20.-1930. Przedstawiciele muzyki neoklasycznej ożywili w swoich utworach stylistykę okresu przedklasycznego i wczesnoklasycznego. Najpotężniejszym rozwojem w muzyce był neoklasycyzm w twórczości Alberta Roussela, Igora Strawińskiego i Ottorino Respighiego. Obecnie neoklasycyzm jest często mylnie nazywany stylem Classical Crossover, który łączy pop, rock i elektronikę z elementami muzyki klasycznej.
