Istnieje ogromna liczba odmian farb. Farby temperowe są jednymi z pierwszych, a technika malowania temperą jest słusznie uważana za jedną z najstarszych i najtrudniejszych do opanowania, ponieważ farby temperowe zachowują się inaczej po wyschnięciu niż bardziej znane farby olejne.
Czym są farby temperowe i ich historia
Farba temperowa, inaczej nazywana temperą, to farba wykonana na bazie spoiwa emulsyjnego i pigmentu. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „tempera”, co tłumaczy się jako „mix”.
Farby temperowe były używane jeszcze przed pojawieniem się farb olejnych i były szeroko rozpowszechnione. Na przykład były absolutnie niezastąpione w malarstwie ikon. Ich historia sięga ponad 3500 lat.
Emulsja wiążąca farb temperowych składa się z trzech elementów: wody, różnego rodzaju klejów, które różnią się w zależności od rodzaju tempery oraz oleju. Środki emulgujące obejmują kazeinę, białko i żółtko jaja, gumę arabską, dekstrynę i mydło. Klej w połączeniu z cząsteczkami oleju tworzy emulsję. W tym stanie olej uelastycznia farby i zapobiega ich pękaniu.
Tempera ze względu na swoje właściwości jest czymś pośrednim pomiędzy farbami klejowymi a olejnymi. Można go również rozcieńczać wodą oraz olejem. I może pracować zarówno na papierze, jak i na płótnie. W zasadzie nadają się do każdego rodzaju powierzchni, ale lepiej używać miękkich i elastycznych pędzli. Pod względem kształtu zalecane są pędzle płaskie lub okrągłe.
Do głównych zalet tempery należy szybkość jej schnięcia, co znacznie przyspiesza proces tworzenia obrazu, oraz niesamowita trwałość – prace wykonane temperą zachowują swój blask przez wiele stuleci.
Obecnie farby temperowe są produkowane komercyjnie i sprzedawane w zestawach.
Rodzaje farb temperowych
W oparciu o składnik, na bazie którego powstaje emulsja do rozcieńczania tempery, powstają tempery jajeczne, olejek kazeinowy i guma arabska, zwana również klejem. Innymi słowy, nazwa farby pochodzi od spoiwa użytego do „zgniecenia” suchego pigmentu.
Tempera jajeczna była szczególnie powszechna w średniowieczu i była używana przez długi czas nawet po pojawieniu się farb olejnych. Farba przygotowana na bazie jajka łatwo się rozpuszcza, miesza i praktycznie nie zmienia koloru po wyschnięciu, nie rozjaśnia się ani nie ciemnieje. Prace wykonane temperą jajeczną bardzo długo zachowują nasycenie i jasność koloru.
Tempera kazeinowo-olejowa jest farbą wodorozcieńczalną, która składa się z najmniejszych pigmentów zmieszanych z emulsją oleju lnianego i wodnym roztworem kazeiny. Ten rodzaj farby polega na malowaniu na zagruntowanym płótnie, kartonie i drewnie. Po wyschnięciu szybko twardnieje i mocno przylega do podłoża. Dziś jest to najczęstszy rodzaj tempery.
Guma arabska, czyli klej, tempera bazuje na kleju np. PVA. Polecana do pracy nie tylko na papierze, tekturze i sklejce, ale także na linoleum, gipsie, betonie, szkle. Jednak tempery klejowej nie należy mieszać z innymi rodzajami farb.
