Główną cechą socjalizacji jako procesu społecznego jest samoodnowa społeczeństwa, jego duchowe zastąpienie, tj. ciągłe przekazywanie doświadczeń społecznych innym pokoleniom i ich akceptację tego doświadczenia do późniejszego transferu. Socjalizacja jest konieczna dla osoby do pozytywnego współistnienia i interakcji z innymi członkami społeczeństwa oraz do samostanowienia jako części społeczeństwa.
Cechy socjalizacji
Socjalizacja jest rozumiana jako proces wchodzenia człowieka w środowisko społeczne poprzez akceptację przez jednostkę norm i tradycji rozpowszechnionych w jego środowisku. Socjalizacja opiera się na zdolności osoby przez całe życie do przyswajania kulturowych, moralnych warunków i postaw swojego środowiska społecznego, a także do ugruntowania się w społeczeństwie poprzez świadomość i zdefiniowanie siebie jako części całości.
Asymilacja norm i wartości własnego środowiska warunkuje udaną aktywność jednostki w życiu publicznym. Socjalizacja obejmuje zarówno proces akceptacji przyjętych norm przez jednostkę, jak i proces integracji nowych idei jednostki ze społeczeństwem na jej korzyść. Tak więc socjalizacja jest konieczna, aby osoba mogła zaistnieć jako osoba, a socjalizacja jest konieczna, aby społeczeństwo było stabilne, całościowe, rozwinięte.
Aby wyjaśnić naturę procesu socjalizacji, francuski socjolog Pierre Bourdieu wprowadził takie pojęcie jak habitus – „druga natura”. Przyzwyczajenie to proces podświadomego przestrzegania przez człowieka wpajanych mu zasad i norm życia społecznego. Socjalizacja warunkuje obecność w człowieku nieświadomego postrzegania świata, odpowiadającego warunkom społecznym i postawom otaczającego go społeczeństwa. Dzięki przyzwyczajeniu człowiek czuje się częścią społeczeństwa i czerpie satysfakcję z przynależności do integralnego systemu.
Rodzaje i etapy socjalizacji
Istnieją dwa rodzaje socjalizacji:
- pierwotny - występuje w okresie dorastania i wychowania osoby;
- wtórne - definiowane jest jako integracja dojrzałej, ukształtowanej osobowości z różnymi grupami społecznymi i interakcja z nimi.
Wyróżniają także podstawowy i drugorzędny poziom socjalizacji: poziom podstawowy to komunikacja i relacja podmiotu z niewielką grupą bliskich osób, tj. z rodzicami, przyjaciółmi, sąsiadami, kolegami; drugorzędny poziom socjalizacji to interakcja podmiotu ze strukturami państwowymi, organizacjami publicznymi itp.
Proces socjalizacji składa się z kilku głównych etapów:
- adaptacja - przyswajanie doświadczeń zgromadzonych przez społeczeństwo, naśladownictwo;
- identyfikacja - chęć jednostki do samostanowienia, wyróżnienia się;
- integracja - kształtowanie się jednostki jako uczestnika procesów społecznych;
- etap aktywności zawodowej – wdrażanie nabytej wiedzy i umiejętności, wpływ na otoczenie społeczne;
- etap aktywności po okresie zatrudnienia - przekazywanie doświadczeń społecznych przedstawicielom kolejnego pokolenia.
