Republika parlamentarna jest jedną z odmian republikańskiej struktury państwa, w której większość władzy należy do parlamentu, a nie do prezydenta. Obecny rząd odpowiada właśnie przed wybranym parlamentem, w przeciwieństwie do republiki prezydenckiej.
Kto kontroluje uprawnienia do tworzenia rządu?
W ramach tej formy władzy władzę wykonawczą tworzą poszczególni deputowani partii, którzy uzyskali większość głosów w wyborach parlamentarnych.
Taki rząd może pozostać u władzy, o ile ma poparcie przedstawicieli parlamentu, a raczej jego większości. A w przypadku utraty zaufania ze strony rządu istnieją dwa sposoby rozwiązania – albo dymisja rządu, albo ewentualna likwidacja parlamentu, zainicjowana przez głowę państwa na wniosek rządu. W takim przypadku ogłaszane są nowe wybory parlamentarne.
Taki system zarządzania uważany jest za typowy dla krajów rozwiniętych o gospodarkach samoregulujących się. Na przykład dla Włoch, Turcji, Niemiec i Izraela, a także dla innych państw.
Mieszkańcy tych krajów zazwyczaj głosują nie na poszczególnych kandydatów, ale na listy wyborców niektórych partii.
Uprawnienia głównego organu władzy w republice parlamentarnej
Oprócz obowiązującego ustawodawstwa, o podobnym systemie zarządzania państwem, parlament kontroluje również cały rząd kraju. Ma też prawie pełną władzę finansową, bo to parlamentarzyści opracowują i zatwierdzają budżet państwa.
To parlament określa również możliwe drogi rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej. Oznacza to, że trzyma w swoich „rękach” najważniejsze siły państwowe.
Głowa państwa w republice parlamentarnej – kim jest i jakie ma uprawnienia?
Obecny prezydent jest wybierany wyłącznie przez członków parlamentu lub przez utworzoną przez nich grupę roboczą (kolegium).
Zasada ta jest głównym systemem kontroli parlamentarnej nad władzą wykonawczą państwa.
To znaczy, formalnie prezydent jest głową państwa, ale nie szefem rządu. Może on mianować obecnego premiera, ale tylko spośród szefów frakcji reprezentowanych w parlamencie lub posiadających większość parlamentarną.
Prezydent nie może ogłaszać ustaw, wydawać dekretów, nagradzać przedstawicieli władzy wykonawczej, skazanych na amnestię, pełnić funkcji przedstawicielskich, zatwierdzać składu gabinetu ministrów, a także nie ma prawa otwierać pierwszego posiedzenia parlamentu po jego zwołaniu.
Na przykład we Włoszech w wyborach prezydenckich uczestniczy trzech wybranych przedstawicieli z każdego regionu kraju. A w Republice Federalnej Niemiec obecnego prezydenta wybiera Zgromadzenie Federalne, które składa się z członków Bundestagu, wybieranych przez przedstawicieli państw niemieckich.
